Бұл сұрақ көптеген талапкерлерді, әсіресе шетелдік университеттерге бакалавриат немесе магистратураға оқуға түсуді жоспарлағандарды мазалайды. Осы мақалада біз ұсыным хат деген не екенін және сапалы ұсынысты қалай алуға болатынын талқылаймыз.

Ұсыным хат дегеніміз не?

Ұсыным хат – бұл автор (мысалы, мұғалім, жұмыс беруші немесе тәлімгер) ұсынылған адамның қасиеттерін, дағдыларын және жетістіктерін бағалайтын құжат. Көбінесе ұсыныс хаттар университеттерге түсу үшін керек, бірақ кейде олар жұмысқа орналасу кезінде керек болып қалуы мүмкін (кейде бұрынғы жұмыс берушінің жоғары сапалы ұсыныстарының болуы жұмысқа қабылдауды арттыруы мүмкін). Қабылдау комиссиясы үшін бұл – сіздің студент немесе қызметкер ретіндегі қабілеттеріңізді жақсырақ түсінуге көмектесетін ең маңызды компоненттерінің бірі. Университетке байланысты 1-3 ұсыным хаты талап етілуі мүмкін.

Ұсыныс хаттарының түрлері қандай?

• Кәсіби ұсыныстар бұрынғы басшылар, әріптестер немесе клиенттер тарапынан беріледі. Мұндай хаттарда сіздің жұмыс тәжірибеңіз, ұжыммен қарым-қатынасыңыз, кәсіби дағдыларыңыз бен басымдықтарыңыз сипатталады. Олар сізді басқа үміткерлерден ерекшелендіріп, болашақ жұмыс берушіге сіздің лауазымға сәйкес келетініңізді жақсырақ түсінуге көмектеседі.
• Академиялық ұсыныстар оқытушылар мен ғылыми жетекшілер тарапынан жазылады. Онда сіздің оқу үлгеріміңіз, ғылыми-зерттеу қызметіңіз және білім алу барысында меңгерген дағдыларыңыз көрсетіледі. Бұл ұсыныстар аспирантураға немесе шетелдік жоғары оқу орындарына түсуді жоспарлайтын студенттер мен түлектер үшін аса маңызды. Академиялық жетістіктерден бөлек, студенттік ұйымды басқару немесе оқушылардың өзін-өзі басқару жұмыстарына қатысу сияқты сабақтан тыс белсенділіктеріңізді де атап өтуге болады. Бұл сіздің көшбасшылық және ұйымдастырушылық қабілеттеріңізді, сондай-ақ белсенді өмірлік ұстанымыңызды көрсетеді.

Ұсыныс хаттар не қамтыу керек?

Стенфорд университетінің қабылдау комиссиясы деканының бұрынғы көмекшісі Мартин Уолш (Martin Walsh) ұсыным хатында мұғалім мыналарды сипаттауы керек екенін атап өтті:

1. Студенттің оқу процесіне әсері – оның сыныптағы рөлі, сыныптастары және мұғалімдермен өзара әрекеттесуі.
2. Ойлау қабілеті – оның талдау жасау, шығармашылық ойлау және күрделі мәселелерді шешу қабілеті.
3. Жеке қасиеттері, еңбекқорлығы және әлеуметтік мінез-құлқы – жауапкершілік деңгейі, мотивациясы, оқуға көзқарасы және қоршаған ортамен қарым-қатынасы.

Ал Жастар ақпараттық қызметінің негізін қалаушы Ирина Медникова жұмыс берушілердің ұсыныс хат арқылы болашақ жұмыс беруші мен қызметкердің бір-біріне қаншалықты сәйкес келетінін анықтауға тырысатынын айтады. Жұмыс беруші ұсыныс хатта мыналарды атап өтеді:

1. Білімі және кәсіби дағдылары – тапсырмаларды қаншалықты тиімді орындайтыны, ұйымға қандай пайда әкелгені.
2. Құндылықтары және этикасы – ұйым құндылықтарын қаншалықты қолдайтыны, этиканы қалай сақтайтыны, қиын жағдайларда өзін қалай көрсеткені. 
3. Командалық жұмысы және soft skills – ұжымда өзін қалай ұстағаны, әріптестеріне көмектескені немесе бәсекелескені, қақтығыстар болған-болмағаны, көшбасшылық қасиеттері бар-жоғы.

Ұсыным хаттары – сізді үміткер, студент және жеке тұлға ретінде толық сипаттайтын маңызды құжаттардың бірі.

Ұсыным хатын кім жазуы керек?

Ұсыныс хатты өзіңіз жазудың қажеті жоқ. Оның мақсаты – сіздің мықты жақтарыңызды кәсіби тұрғыдан бағалай алатын адамның объективті пікірін ұсыну. Көбінесе бұл рөлді мұғалімдер, тәлімгерлер немесе жұмыс берушілер атқарады.

Оқытушылар, тәлімгерлер немесе жұмыс берушілер ұсыныс хаты туралы сұранысты тікелей электрондық пошта немесе мобильді нөмір арқылы ала алады. Олар ұйымның веб-сайтындағы арнайы үлгіні толтырады немесе HR бөлімінің қысқа ауызша сұрақтарына жауап береді. Кейбір жағдайларда, ұсыныс хатты студент немесе үміткер өзі алып, оқу орнына немесе жұмысқа тапсырады. Бірақ кейбір университеттерде немесе компанияларда үміткерлерге ұсыныс хаттарды көруге рұқсат берілмейді, бұл оның объективтілігін сақтау үшін жасалады.

Сапалы ұсыным хатын алу үшін қалай дайындалу керек?

Мұндай ресми рәсімдеу хаттың сенімділігін арттырады.

Қосымша ұсыным хаттар

Кейбір жағдайларда академиялық емес ұсыным хаттар да орынды болуы мүмкін. Мысалы, егер сізде жұмыс беруші болса немесе сіз оқу орнынан тыс жерде ментормен бірге жоба жасаған болсаңыз. Сондай-ақ, еріктілік жобаларға қатысу үлкен артықшылық бола алады, ал қоғамдық бастама супервайзерінің ұсынысы сіз үшін пайдалы болуы мүмкін. Бұл хатта сіздің ұсыныс берушіңіз сіздің жобаңызды немесе бір белсенділігіңізді толығырақ сипаттай алады. Егер сіз спортшысыз және университетіңіздің/мектебіңіздің құрамасында ойнасаңыз, тренерден ұсыныс хатын сұрауға болады.

Ұсыным хатын қалай дұрыс жіберу керек?

Ұсыным хатын алғаннан кейін оны университетке дұрыс жіберу маңызды. Көптеген университеттер бірнеше жіберу әдісін ұсынады:

1. Онлайн платформа арқылы – көптеген шетелдік университеттер Common App, UCAS немесе Coalition сияқты жүйелерді пайдаланады. Бұл жүйеде мұғалімдер хаттарын тікелей жүктейді, ал сіз тек шақыру жіберуіңіз керек.
2. Электрондық пошта арқылы – кейбір университеттер хаттарды қабылдау комиссиясының ресми мекенжайына тікелей жіберуді талап етеді. Бұл жағдайда хат жұмыс орнындағы электрондық поштадан жіберілуі керек.
3. Пошта қызметі арқылы – кейбір университеттер ұсыным хаттың қағаз нұсқасын сұрауы мүмкін. Ол жабық конвертте және ұсыным берушінің қолымен болуы тиіс.

Жоғарыда айтқанымыздай, жұмыс беруші әдетте бұрынғы жұмыс берушіден ұсынысты тікелей сұрайды және көбінесе ауызша сұхбат арқылы алады. Кейбір жағдайларда, ресми ұсыныс хат сұралады, ол электрондық пошта арқылы жіберіледі.

Ұсыным хаты – жай ғана формальді құжат емес, сізді жеке тұлға ретінде сипаттайтын маңызды өтінім элементі.

Сапалы ұсыным хатын алу үшін алдын ала дайындалыңыз: дұрыс ұсыныс берушіні таңдаңыз, олармен байланыста болыңыз, жобаларға қатысыңыз және жазуға көмектесіңіз. Осылайша, ұсыным беруші сіз туралы шынайы және сенімді хат жаза алады, бұл сіздің арманыңыздағы университетке түсу мүмкіндігіңізді арттырады.