Қазақстанда барлық медициналық қызметтер ақылы болды ма?

Соңғы жылдары кең тараған пікірлердің бірі – Қазақстанда «бәрі ақылы болып кетті» деген тұжырым: дәрігер қабылдауы, талдаулар, стационарлық ем, тексерулер. Мұндай мәлімдемелер жағымсыз көңіл-күй қалыптастырып, қорқынышты күшейтеді. Ал жыл сайын жүздеген қазақстандық дер кезінде тексерілмегендіктен және маманға кеш жүгінгендіктен көз жұмады.

Ауруларды ерте анықтау өте маңызды, әрі оны міндетті медициналық сақтандыру жүйесі арқылы жоспарлы түрде, тегін өткізуге болады.

Осы материалда қазақстандықтар қандай медициналық қызметтерді өздерінің МӘМС жарналары мен мемлекеттік қолдау есебінен тегін ала алатынын, сондай-ақ Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне (ТМККК) нелер кіретінін түсіндіреміз.

ФАКТ: Қазақстанда тегін медициналық қызметтер бар

Елімізде Кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі (ГОБМП) және Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (ОСМС) жүйелері жұмыс істейді.

ГОБМП – бұл барлық Қазақстан азаматтарына тегін берілетін базалық мемлекеттік медициналық қызметтер пакеті, олардың ОСМС жүйесіне қатысуына немесе мәртебесіне қарамастан.
ОСМС тек ГОБМП-дан тыс қосымша қызметтерге әсер етеді.

Қазақстан Республикасының «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексінің 196-бабына сәйкес, ГОБМП аясында тегін көрсетілетін қызметтер: жедел жәрдем, амбулаториялар мен стационарларда шұғыл көмек, әлеуметтік маңызды ауруларды емдеу (туберкулез, ВИЧ, онкология және т.б.), ұлттық күнтізбе бойынша вакцинация және паллиативтік көмек. Осылайша, Қазақстандағы негізгі медициналық қызметтер тегін болып қала береді және мемлекет тарапынан қаржыландырылады.

ОСМС – міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру

Әлеуметтік желілерде кейде былай деп айтылады: «ОСМС – жай ғана салық, ешқандай көмек бермейді». Бірақ бұл мәлімдемелер Қазақстан Республикасының заңнамасында бекітілген денсаулық сақтау жүйесіне сәйкес келмейді.

ОСМС – бұл медициналық сақтандыру жүйесі, онда азаматтар, жұмыс берушілер және мемлекет жарналар төлейді, ал сақтандырылғандар кеңейтілген медициналық қызметтер пакетін алады.

ОСМС аясында тегін көрсетілетін қызметтерге жатады: негізгі мамандарға кеңес беру; зертханалық талдаулар мен құралдық тексерулердің көпшілігі; жоспарлы госпитализация; профилактикалық зерттеулер және онкоскринингтер; жүкті әйелдерді бақылау және босануға көмек; кейбір қымбат зерттеулер (КТ, МРТ – көрсеткіш бойынша). Бұл процессті қиындататын жалғыз нәрсе – кезектер, өйткені бұл көмек барлық санаттағы азаматтарға қолжетімді. 

Артықшылықты санаттар: кімдерге медициналық қызмет жарналарсыз да төленеді

Егер адам ОСМС жарнасын төлемесе де және Қазақстан азаматы болса, ол келесі артықшылықты санаттарға жатса, тегін қызмет ала алады:

• 18 жасқа дейінгі балалар
• Жүкті әйелдер
• Зейнеткерлер
• Мүгедектер
• Күндізгі бөлімде оқитын студенттер
• Әлеуметтік осал топтар
• Мемлекет осы санаттар үшін жарналарды төлейді.

Бұл санаттар үшін мемлекет төлейді, бірақ 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап қант диабеті, ДЦП, ревматизм және дәнекер тінінің жүйелі аурулары әлеуметтік маңызы бар аурулар тізімінен шығарылады. Бұл – егер осы диагнозы бар пациенттер МӘМС жүйесіне жарна төлемесе, олар үшін кепілдендірілген тегін медициналық көмек тоқтатылатынын білдіреді.

Қазақстанда медициналық қызметті қалай алуға болады?

Тегін медициналық қызмет алу үшін алдымен Egov.kz порталы арқылы поликлиникаға тіркелу қажет. Студенттерге университетпен келісімшарт жасасқан ауруханаларға қолжетімділік беріледі. Тіркелгеннен кейін сіз өз учаскелік дәрігеріңізді білесіз және қабылдауға жазыла аласыз, қажет болған жағдайда сізге сұранысыңызды қанағаттандыратын маманға жолдама беріледі.

Дәрігерге жазылу жолдары:

Онлайн (портал немесе қосымша арқылы):

1. Egov.kz немесе eGov Mobile қосымшасына кіру.
2. «Денсаулық сақтау» бөліміне өту.
3. «Дәрігерге жазылу» қызметін таңдау.
4. Өзіңізге немесе балаңызға жазылатыныңызды көрсету.
5. Қажетті күнді, қызмет пен учаскелік дәрігерді таңдау.
6. Уақытты таңдап, өтініш жіберу.
7. Жазылу мәртебесін «Қызмет тарихы» бөлімінде қадағалау.

Телефон арқылы:

1. Поликлиника регистратурасына қоңырау шалу.
2. ОСМС полисі немесе ЖСН көрсету.
3. Қабылдау күні мен уақытын нақтылау.

Поликлиникада жеке:

1. Регистратураға келу.
2. ОСМС полисі және жеке куәлікті көрсету.
3. Қызметкер жазбаны журналға енгізеді.

Қажет болған жағдайда Egov.kz порталы арқылы үйге дәрігер шақыруға болады («Дәрігерді үйге шақыру» қызметі).

Тегін дәрілер

Қазақстанда әлеуметтік маңызды және созылмалы аурулары бар пациенттерге тегін берілетін дәрілер тізімі бар: туберкулезге қарсы дәрілер, ВИЧ емдеу препараттары, инсулиндер мен қан қантын төмендететін дәрілер, онкопрепараттар, астма мен созылмалы обструктивтік өкпе ауруларын емдейтін дәрілер, кейбір балаларға арналған препараттар және аутоиммундық ауруларға арналған дәрілер. Бұл тізім жыл сайын жаңартылып, поликлиникалар мен Медициналық сақтандыру қорының порталында қолжетімді.

Дәрігерден дәрі алу үшін науқас учаскелік дәрігерге жүгінеді, ол медициналық көрсеткіштер болған жағдайда рецепт береді. Рецептпен поликлиникадағы дәріханаға барып, жеке куәлік көрсету қажет.

Міндетті тегін скринингтер

Мемлекет ерте диагностика бағдарламаларын қаржыландырады, олар ГОБМП және ОСМС аясында азаматтар үшін толықтай тегін. Бұл скринингтер ауруларды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді, бұл кезде емдеу тиімді, жеңіл және арзан.

Ерлер мен әйелдер 30–70 жас аралығында екі жылда бір рет жүрек-қан тамырлары ауруларының скринингіне қатысады: жалпы холестерин және төмен тығыздықтағы липопротеидтерді өлшеу, ЭКГ, қауіп факторларын бағалау (темекі шегу, қозғалыс аздығы).
Сол жас аралығында қант диабеті скринингі де өткізіледі: қандағы глюкоза мен гликирленген гемоглобин деңгейі анықталады.

Әйелдерге 40–70 жас аралығында екі жылда бір рет сүт безінің қатерлі ісігін ерте анықтау үшін маммография, қажет болса – УДЗ, онколог кеңесі немесе биопсия.

Әйелдер 30–70 жас аралығында жатыр мойны қатерлі ісігін анықтау үшін төрт жылда бір рет цитологиялық скрининг (ПАП-тест), кольпоскопия, қажет болса – биопсия және онколог кеңесі.

Ерлер мен әйелдер 50–70 жас аралығында екі жылда бір рет тоқ ішек қатерлі ісігінің тегін скринингі: алдымен нәжістегі жасырын қанға талдау, оң нәтиже болса – колоноскопия және маман кеңесі.

В және С вирустық гепатиттерге тегін тестілеу жүргізіледі: жоғары тәуекел тобына кіретін медициналық қызметкерлер, операция алдындағы пациенттер, онкология, диализ, гематология, трансплантация бөлімдеріндегі адамдар, жүкті әйелдер және негізгі топтар. Периодтылық медициналық көрсеткіштерге байланысты.

Балаларға (0–18 жас) жыл сайын профилактикалық тексерулер: жалпы клиникалық тексеру, зертханалық талдаулар, көру мен есту тексерулері, физикалық және психикалық дамуды бағалау, вакцинация.
Барлық осы скринингтер кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакетіне кіреді және әр азаматқа кірістен тәуелсіз қолжетімді.

Негізінде ақылы болуы мүмкін қызметтер:

• ГОБМП/ОСМС аясында жоқ қызметтер (косметология, кеңейтілген чекаптар)
• Жеке клиникаға өз қалауымен бару
• Қосымша жайлылық (мысалы, люкс палатасы)
• ОСМС-та тіркелмеген немесе артықшылықты топқа кірмейтін адамдарға көрсетілетін қызметтер

Бірақ бұл тегін негізгі медициналық көмекті болдырмайды.

Тегін қызмет үшін ақша талап еткен жағдайда не істеу керек:

• Ақшаны ресми емес түрде төлемеу.
• ОСМС Қорына 1406 нөмірі арқылы хабарласу.
• Qoldau-24/7 немесе Saqtandyry арқылы шағым беру.
• Қызмет құнының жазбаша негіздемесін сұрау.
• Чекті талап ету – чек жоқ болса, бұл бұзушылық болып саналады.

ОСМС Қорының деректеріне сәйкес, тексеруден кейін шағымдардың көпшілігі орынды деп танылған.

Қорытынды

Қазақстанда барлық медициналық қызметтер ақылы болды деген мәлімдеме – жалған.
Елімізде екі ірі мемлекеттік бағдарлама жұмыс істейді – ГОБМП және ОСМС, олар тұрғындардың негізгі медициналық қажеттіліктерін, оның ішінде стационарлық ем, талдаулар, консультациялар, вакцинация, балалар мен әлеуметтік маңызды ауруларды емдеуді қамтиды.

«Толық ақылы медицина» мифі қауіпті, өйткені адамдардың уақытылы көмекке жүгінуіне кедергі жасап, денсаулық сақтау жүйесіне сенімсіздікті күшейтеді, бұл өз кезегінде асқынулардың өсуіне, диагноздың кеш қойылуына және профилактикалық шаралардан бас тартуға әкеледі.